Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın iki baltık ülkesi İsveç ve Finlandiya’nın muhtemel NATO üyeliğine “veto” sinyali vermesi dünya basınının gündemine oturdu. Birtakım İttifak üyeleri Erdoğan’ın fikrini değiştireceğinden umutlu olsa da Cumhurbaşkanı, ikna gündemiyle Türkiye’ye gelecek olan delegeler için “zahmet etmesinler” sözlerini kullandı.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, Rusya’nın Ukrayna’yı 24 Şubat tarihinde üç koldan kuşatması akabinde NATO üyelikleri gündeme gelen Finlandiya ve İsveç için 13 Mayıs’ta cuma namazı çıkışı yaptığı konuşmasında “veto” sinyali vermişti. Erdoğan burada yaptığı konuşmasında, “Yunanistan ile ilgili NATO konusunda bir yanlış yaptılar. İskandinav ülkeleri terör örgütlerinin adeta yuvası üzere.(İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği) Olumlu bir niyet içinde değiliz” sözlerini kullanmıştı.
Birinci veto sinyali akabinde Türkiye’nin NATO müttefiklerinden ve İttifak’ın Genel Sekreteri Jens Stoltenberg‘den “Türkiye’nin telaşlarını giderilebileceği” tarafında açıklamalar gelmişti. Stoltenberg, sözkonusu durum için;
- Türkiye değerli bir müttefikimiz. Türkiye, birtakım kaygılarını lisana getirdi ve NATO’da her vakit olduğu üzere, tasalar mevcut olduğunda ortak bir yer bulabileceğimizden eminim.
- Çavuşoğlu ile temaslarımızı sürdüreceğiz.
- Natürel ki Rusya rastgele bir halde hibrit ataklarda bulunursa, çabucak karşılık vereceğiz.
- İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliği müracaatının tamamlanması için tüm üye ülkelerin parlamentosunda onaylanması gerekiyor.
- Avrupa’daki yeni güvenlik gerçeğini yansıtacak formda NATO’nun caydırıcılığını ve savunmasını güçlendirmek için kıymetli kararlar alacağız.
açıklamalarında bulunmuş ve “her şeye karşın umut olduğu” vurgusunu yapmıştı.
Lakin Batılı müttefiklerin “umut” telaffuzları akabinde Erdoğan dün, bir açıklama daha yaparak iki ülkenin NATO üyeliği konusunu kesin bir lisanla reddettiğini lisana getirdi. Erdoğan, resmi temaslar bulunmak ismine Ankara’yı ziyaret eden Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun ile görüşmesinin akabinde yaptığı basın açıklamasında, “Her iki ülkenin de terör örgütlerine karşı açık ve net bir tutumu kelam konusu değil. Türkiye’ye yaptırım uygulayan ülkelerin, bir güvenlik örgütü olan NATO’ya girmesine ‘evet’ demeyiz” dedi.
Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Cumhurbaşkanının açıklamaları akabinde NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ile telefonda görüştü. Toplantı sonrası Stoltenberg, “Türkiye bedelli bir müttefiktir ve tüm güvenlik telaşlarının ele alınması gerekir. Bu tarihi anda bir ortada olmalıyız” dedi.
Avrupa Birliği (AB) Dış Bağlantılar ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, AB savunma bakanlarının İsveç ve Finlandiya’nın NATO üyeliğine mümkün olan en yüksek takviyesi vereceğini belirterek, NATO’nun, Türkiye’nin itirazlarını aşacağını umduğunu söyledi.
Erdoğan’ın sözkonusu açıklamaları dünyada büyük yankı uyandırdı.
‘Erdoğan’ın pes edeceğinden eminim’
Kimi ülkelerin Dışişleri Bakanları Erdoğan’ın açıklamalarına şöyle reaksiyon gösterdi:
Almanya Dışişleri Bakanı Annalena Baerbock ise, İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya dahil edilmesinde gecikme olmaması gerektiğini söyledi.
Lüksemburg Dışişleri Bakanı Jean Asselborn mevzuya ait yaptığı açıklamada, “Türkiye bazen sıkıntı bir ülke olabiliyor. Türkiye’nin pes edeceğinden kendimden emin olduğum kadar eminim” sözlerini kullandı.
Kanada Dışişleri Bakanı Melanie Joly, NATO’da birlik yakalama bahtının ikili uyuşmazlıklardan daha değerli olduğunu kaydetti.
Hırvatistan Dışişleri Bakanı Gordan Grlic Radman, Finlandiya ve İsveç’in NATO üyelikleri için “Görüşmeler uygun gidiyor” sözlerini kullanarak şöyle devam etti: “Bugün dayanışma göstermek ve tek sesle konuşmak ismine güzel bir sonuç alacağımızı umuyoruz”
İngiltere Dışişleri Bakanı Liz Truss ise İsveç’in dün açıkladığı NATO üyelik başvurusu kararı akabinde dayanaklarını ilettiği bir bildiri yayınladı. Truss, şu tabirleri kullandı: “Birleşik Krallık, Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliğini güçlü bir halde desteklemektedir. İki ülke bir an önce İttifak içinde yerini almalıdır. Onların (Finlandiya ve İsveç) üyeliği Avrupa güvenliğini güçlendirecek”
İsveç Savunma Bakanı Peter Hultqvist ise pazartesi günü yaptığı açıklamada, Stockholm’ün Ankara’nın çekincelerini aşmak için çok çalıştığını söyleyip, İsveç ve Finlandiya dışişleri bakanları Ann Linde ve Pekka Haavisto‘nun görüşmeler için “yakında” Türkiye’ye gideceklerini duyurmuştu.
Kuzey Makedonya’nın Dışişleri Bakanı Bujar Osmani ise Twitter’dan yaptığı açıklamada, Makedonya’nın Finlandiya ve İsveç’in NATO üyeliği konusunda tam dayanak olduğunu söz ederek, “Bu, Avrupa-Atlantik kolektif güvenliğini ve savunmasını daha da güçlendirecektir” dedi.
Kuzey Makedonya’da NATO üyeliği konusunda Yunanistan’ın vetosuna takılmış fakat sonradan Yunanistan ile ortasındaki isim problemini çözerek üyelik konusunda ilerleme kaydetmiş ve İttifak’ın 30’uncu üyesi olmuştu.
‘ABD garanti verdi’
İsveç Dışişleri Bakanı Ann Linde, Amerika Birleşik Devletleri’nin (ABD) muhtemel bir NATO başvurusu durumunda İsveç ve Finlandiya’ya güvenlik garantisi verdiğini açıklamıştı.
Oy birliği koşuluna karşın garanti verdi
30 üye ülkenin bulunduğu Kuzey Atlantik İttifakı’nda (NATO) rastgele bir hususta karar verilmesi için oy birliğinin sağlanması gerekiyor. ABD’nin ise oy birliği sağlanması gerekmesine karşın üyelik garantisi vermesi dikkat çekiyor.
Üyelik savları basına sızmıştı
Rusya’nın Ukrayna’ya hücumlarının akabinde NATO’ya üyelik ihtimali üzerinde durulan Finlandiya ve İsveç’in, gelecek ay İttifak’a üyelik başvurusu kararı alabileceği sav edilmişti. Sözkonusu tezler ülkelerin önde gelen yayın organlarında yer almıştı.
Finlandiya basınından Iltalehti gazetesinde yer alan haberde, iki ülke başbakanının mayıs ortasında bir ortaya gelerek NATO’ya iştirake ait kararlarını eş vakitli ilan etmeyi planladığı öne sürülmüştü.
İsveç basınından Aftonbladet gazetesindeki bir haberde de NATO’ya girmeleri halinde ABD ve İngiltere’nin bu iki ülkeye güvenlik takviyesi sağlama kelamı verdiği hatırlatılarak İsveç ve Finlandiya’nın NATO’ya üyelik başvurusu yapacağı savı yer almıştı.