Beckett’in yapıtları sade ve temel olarak minimalist olarak bedellendiriliyor. Kimi yorumlara nazaran, çağdaş insanın durumu hakkında epey karamsar, hatta hiççi eserler verdi.
Gitgide daha kısa ve özlü eserler veren Beckett, bu karamsarlığı kara mizah yoluyla anlattı. “Roman ve drama cinslerinde yeni formlarda oluşturduğu yapıtlarını, çağdaş insanın yoksunluğu üzerine kurguladığı” için 1969’da Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görüldü.
İşte Samuel Beckett’in kesinlikle okumanız gereken kitapları!
GODOT’YU BEKLERKEN
Absürt tiyatronun birinci örneklerinden biri olarak gösterilen “Godot’yu Beklerken” tiyatro metinlerini, bir roman üzere okumayı sevenler için eksiksiz bir anlatı sunuyor. Okurken metinlerin ortasında kendinizi kaybedeceğiniz ve çoğunlukla da kendi içinizde sorgulamalara gireceğiniz kitap, insanlığın hayatında beklediği kurtuluş yolunu nasıl ve neye dayandırdığı konusunda da ipuçları veriyor. Anlamsız üzere görünen konuşmaların altında yatan manaları arayacağınız kitap, zekice işlenmiş diyaloglar aracılığı ile de süsleniyor.
Kıssa, oyunun kahramanları Vladimir ve Estragon’un etrafında şekilleniyor. Varoluş sancıları çeken bu iki kahraman, yolları her kesiştiğinde birbirleri ile irtibat kurmaya çalışıyorlar ve bu bir ritüele binerek her gün yineleniyor. Bu iki karakter bir ağacın tabanında Godot isimli bir kimsenin ya da şeyin, gelip kendilerini kurtarmasını bekliyor. Lakin tahminen de o denli bir kimse ya da şey hiç var olmamıştı ve olmayacaktı. Kıssa aslında bu haliyle pek çok şeyi anlatıyor. İnsanların kurtuluş için bekledikleri ve hayal ettikleri obje yahut şahıslara inanmaları ve bel bağlamaları usta bir lisanla okuyucuya aktarılıyor.
“Godot’yu Beklerken” sonu gelmeyen ve anlamsız bir bekleyişin anlatıldığı bir öykü, oyunun bu haliyle en dikkat cazip yanı, okuyucunun fikirlerini harekete geçirecek imgelere sahip olan anlatısı: İki karakterin ortasında geçen anlamsız ve saçma diyaloglar da okuyucuyu derin manalar çıkarmaya iterek hayatın ne olduğunu sorguluyor.
PROUST
Proust, Beckett’in yayımlanmış birinci kitabı. Beckett, 1930’da yazdığı bu eleştirel monografide, direkt doğruya, Proust’un romanının merkezinde yer alan “zaman” problemine atak ediyor. İstek, vefat ve alışkanlık üzere ikincil izlekler, bu kök sorunun etrafında çözümleniyor. Proust, Proust’un enteresan hayatıyla ilgili söylentileri bir yana iterek Kayıp Vaktin İzinde’nin kendisine yönelen birinci sistemli çalışmalarından biri oldu.
MERCİER İLE CAMİER
Mercier ile Camier’nin birebir isimli kahramanları, Beckett’ın olgunluk periyodu yapıtlarında sıkça karşımıza çıkan ikililere öncülük ediyor: Trajik ile komik, düş ile gerçek ya da vücut ile aklın birer yansıması; birbiriyle çatışsa, birbirinden uzaklaşsa da asla kopamayan iki yalnız yabancı, tıpkı “ben” in iki yarısı. Hedefsiz ve anlamsız bir seyahat için bir ortaya gelen Mercier ile Camier, hüzünlendirirken tıpkı vakitte eğlendiriyor.
Mercier ile Camier, Beckett’ın çarpıcı yapıtlara imza attığı en üretken periyodunun çok değerli bir basamağını oluşturan yapıtlarından biri oldu.
MURPHY
Mruphy, bir Beckett anti-kahramanı. Muhakkak bir eğitimden geçmiş, İrlandalı, yalnız, edilgen ve tekbenci. Bir işte çalışmıyor. Tek memnunluğu sallanan bir koltuğa kendini çırılçıplak bağlamak, iç dünyasına çekilip orada seyahatlere çıkmak. Celia ise Murphy’ye aşık. Fahişe. Bedensel bir aşkla sevilen ve dış dünyaya ilişkin olduğu için Murphy’nin reddetmek istediği bir bayan. Mruphy peşini bırakmayan dış dünyadan kaçarken, sığındığı akıl hastaları tarafından da dışlanır. Kitabın traji-komik hikayesi bu merkezi çelişki etrafında gelişir. Descaretes’in ‘ruh-beden’ ikiliğinden etkilenen Beckett, bu birinci romanında, ruhla vücudun, iç dünyayla fizikî dünyanın kaynaşma zorunluğundan uzakta, bir ortada yaşayabileceğini göstermek istiyor. Doğu mistisizminden hareketle, vücudun, ilişkin olduğu fizikî dünyada asla tam özgür olamayacağı, gerçek özgürlüğün fikirlerde yaşanabileceği fikrini ana izlek haline getiriyor. Bu manada, Murphy Beckett’in daha sonraki romanlarında yalnızca düşünerek ve konuşarak, sözcük üreterek, lisanı kullanarak var olabilen anti-kahramanlarının birinci örneği oluyor. Murphy karamsarlıktan alaya, komikten traji-komiğe, hayatın ruhsal ve fizikî alanlarını kapsayan izlekleriyle tüm hayatın deliliğini yahut insanın insanlığını seslendirerek eğlenen bir roman.
MOLLOY
Çağdaş romanın Joyce, Proust, Musil ve Kafka’yla açılan yolunu Beckett bir adım daha uzağa roman üçlemesiyle taşıdı. Molloy, okura Godot’nun neden gelemediğini sezdiren bir başyapıt.
AŞKSIZ ALAKALAR
Samuel Beckett’in tüm sanatı, bireyin anlamlandıramadığı, sancılı bir varoluş serüveni içinde acı çekmesi üzerine şurası. Beckett, Descartes’ın ünlü telaffuzunu, “Acı çekiyorum, o halde varım” biçiminde yine lisana getirdi adeta. Yarattığı bireyler dış dünyann “fiyasko”sundan kaçmaya çalışan, yalnız, yorgun ve tekbenci karşı-kahramanlar.
Bir birinci yapıt olmasına rağmen Aşksız İlgiler, Beckett’in yazarlığında ve dünya yazınında yabancılaşmayı uç noktalara taşıyacak olan Beckett karşı-kahramanlarının öncüsü, çağdaş dünyanın anlamsız kaosuna teslim olmak istemeyen, usunun dışında akıp giden günlük hayat karşısında sırf bir izleyici, hatta kimi kere bir röntgenci olmayı yeğleyen aksiyonsuz bir isyankar.
Beckett’in dünyasında, tüm ömür bir mevt sürecidir zira. Beckett’le tanışmamış olan tüm çağdaş yazın severlere.
WATT
Watt, yüzyıla damgasını vurmuş birkaç müelliften biri olan Samuel Beckett’in yazdığı ikinci roman.
2. Dünya Savaşı sırasında yazılmasına ve Beckett’in Fransız direniş hareketine faal olarak katılmış olmasına karşın savaşla ilgili hiçbir şey içermiyor. Kitapta olay örgüsü yok; karakter deseniz, Watt’ı ya da Bay Knott’u ne kadar karakter sayılacağı tartışmalı.
Watt, Bay Knott diye birinin konutuna uşak olarak giriyor, bir mühlet kalıyor, sonra da ayrılıyor. “Olay” bundan ibaret. Öbür ne var; eşi gibisi olmayan, harikulade bir kara mizah, “insan cinsinin soyluluğu” denen şeyin, bilhassa de insan zihninin abuk sabukluğunun zalimce teşhir edilmesi, harika yalın ve karmaşık olmayı inanılmaz bir biçimde birleştiren bir de lisan var.
ECHO’NUN KEMİKLERİ
İnsan tekinin yüreğindeki ve zihnindeki kimi karanlık yerlere dokunuyor Samuel Beckett bu yapıtında: Vefat, hayat, tabiat, varlık, aksiyon, vakit, anlam… Bu eski ama hâlâ tesirini sürdüren puslu alanlara elindeki neşterle ince kesikler atıyor Beckett; insani varoşulun gelip geçiciliğine, değersizliğine, anlamsızlığına ait his ve niyetler de işte bu neşter kesiklerinden sızıyor. Sızmalara patlatmalar eşlik etmiyor, tersine asude bir akış kelam konusu. İniltiyi andıran, kırılıp dağılan sözlerse daima birebir kör noktaya, yani mevtin soğuk zaferine ulaşıyor, lakin mevt toprak altında dahi ruhlara huzur vermiyor.
Trajik olanın da komik olanın da artık kararını yitirdiği, mevcut manaların ve bedellerin süratle çözülüp dağıldığı, aksiyonun mümkün olmadığı, kara yazgının egemenliğini tamamıyla ilan ettiği bir eşikte; “doğal dertlerinin” yükünden kurtulmaya çalışan insanın çaresizliğini işliyor Beckett, o her zamanki kurucu “gaddarca” tutumuyla.
İSİMLENDİRİLEMEYEN
Beckett, zembereğinden boşanan lisanın, bir daha asla kapanmayacak, asla susmayacak bir ağzın ve olanları dingin bakışlarla seyreduran bir çift gözün seslenmelerine, sessizlenmelerine indirgedi, karakter denilen asırlık illeti.
BANA BENZERİ DİĞER BİR AYLAKLIK
Geçtiğimiz yüzyılın büyük edebiyat belleği en parlak, en karmaşık, en verimli sayfalarından kimilerini Beckett’e ayırdı. Değerli kısmı Türkçeye aktarılmış olan Beckett kütüphanesinin görünmeyen rafını, onun bir “kazı alanı”na benzeyen şiir dünyası oluşturuyor. Şair Beckett, yeryüzü katmanlarının ortasında kendi öznel şiirinin “kazı”sını yapmış, bulduğu “eksik” malzemeyi –kemikleri, çökeltileri, mırıltıları, ıslıkları– daha da eksilterek kıymetlendirmiş, yorumlamış ve okura sunmuştur. Bulunup var edilmesi kadar titizlik ve sabır gerektiren bu rafın görünür kılınması değerli. Çünkü Beckett okuru bu kitapta, muharririn “sürekli yoksullaşmak, bilgisizleşmek, bir şeyler eklemek yerine, daima azaltmak” olan yazınsal tavrının nedenini somut olarak görebilecektir. Şiir: Sessizliğe ve kaybetmeye içkin bu tavır sürekli şiirin tavrı olmuştur.
DÜNYA VE PANTOLON
Beckett’i sayısız çöküntüden kurtaran iki büyük ressam: Bram ve Geer van Velde. Resmetmenin aksadığı yerde aksaklığı resme dönüştürdü.
EŞLİK
Eşlik, Samuel Beckett’in karanlığa ağırlaşarak ışıktan umudu güzelce kestiği, uzun kıssalardan oluşan harikulade bir seçki. “İnsan” adeta son soluğunu vermek üzere; atmosfer puslu ve bulanık. Olay örgüsü ise neredeyse yok. Hareket yok. Mana yok. Vakit, bükülür ve kırılır bir halde, ağız değil, kulak ön planda…
Bir ses geliyor karanlıkta sırtüstü uzanmış birine. Sırtındaki basınçtan ve gözlerini kapadığında ve tekrar açtığında karanlığın değişmesinden anlıyor bunu. Sesin söylediklerinin sırf küçük bir kısmı doğrulanabiliyor. Karanlıkta sırtüstü uzanmışsın, diye duyduğunda örneğin. Bu durumda söylenenlerin doğruluğuna inanmak zorunda. Lakin söylenenlerin büyük kısmı doğrulanamıyor. Şunu duyduğunda örneğin: Şu ya da bugün geldin dünyaya. Hiçbir şey kesin değil.
FELAKET VE SAİR KISA OYUNLAR
Beckett çok sayıda kısa oyun yazdı. Yaşlandıkça oyunların uzunlukları gittikçe kısaldı. Güya ‘vaktinizi çalmak istemiyorum’ der üzereydi. Bunlara dramatikul ismini vermişti; kısa ancak tıpkı vakitte üzerinde durmaya değmez.
HİÇ İÇİN METİNLER
İrlandalı müellif Samuel Beckett, “başarısızlık/yoksunluk sanatı” olarak tanımladığı edebiyat anlayışını birinci şiirlerinden son düzyazılarına kadar inatla sürdürdü. “Sanatçının nedenini bilmeden, hiçbir şeye sahip olmadan hiçi anlatmak zorunda kalışı” diye açıklanabilecek “başarısızlık/yoksunluk” kavramı dört uzun hikayesinde de ağır bir kara mizahla yoğruluyor.
Bu hikayeler Beckett’ın edebiyat serüveninde bir kilometre taşı oluşturuyor; birinci ben öyküsel anlatı olmasının yanında İrlandalı muharririn yabancı bir lisanda (Fransızca) verdiği birinci yapıt oldu.
MALONE ÖLÜYOR
Odasında ölmeyi bekleyen yaşlı bir adam ve zihnin gözeneklerinde gezineduran kaygan bir monolog. Beckett’ten roman ile dramanın arakesitinde duran, ya da duramayan, baş döndürücü bir deney.
{iframe}