İnsanın dünyaya ahenk sağlamasında anne-bebek alakasının kıymeti büyük. Altınbaş Üniversitesi İktisadi, İdari ve Toplumsal Bilimler Fakültesi Dekanı, Psikoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İtina, sağlıklı bir insan gelişiminde 2 yaşa kadar olan vaktin çok değerli olduğunu belirtti. Bebeklerin zannedildiğinin bilakis etraflarında olup biteni çok uygun anladıklarına dikkat çekti. Hakikat kurulan anne-bebek ilgisinin tesirlerinin tüm hayat uzunluğu sürdüğünü lisana getirdi.
Çabucak çabucak tüm gelişim alanlarının birbirleriyle paralel bir seyir izlediğini vurgulayan Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İhtimam, öncelikle bilişsel açıdan insanın aşikâr bir olgunluğa ulaşabilmesi için anne bebek arasında inançlı bağlanım ilişkisinin gelişmesi gerektiğini söz etti. Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İhtimam, “Sizi anlamadığını düşündüğünüz bebekler, aslında her şeyi ziyadesiyle anlar. Yalnızca onların manaya hali, yetişkinlerden farklı olarak, kendine has bir fikir süzgecine sahip özel sistemidir.” diyerek özgüvenli bireylerin yetişmesinde temel olan bebeklik çağına ait değerli tespit ve tavsiyelerde bulundu.
“Bebek, “annem gitse de geri gelecek” kanısını oluşturabilmeli”
Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İtina, bebeklikte bilişsel gelişim açısından en kıymetli keşfin, obje devamlılığı kavramı olduğunu iletti. Obje devamlılığının, gerçek dünyadaki objelerin görüş alanı dışına çıktıkları vakit bile var olmaya devam ettiklerine ait farkındalık durumu olduğu anlattı. Yani bunun bir manada, bebek için, “Gözden ırak olan gönülden de ırak olur” tabirinin bilimsel tarifi olduğunu söyledi. 1,5-2 yaş ortasında bu yetinin kazandırılmış olması gerektiğini söyleyen Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İtina, “Bu kavramın bir başka boyutu ise kişi devamlılığı’dır. Bebek için, “kişi” görüş alanında değilse, yok kararındadır. Bebek için en kıymetli kişinin, onun her türlü gereksinimini karşılayan ve ona bakım veren kişinin annesi olduğu düşünülürse, 1,5-2 yaşına kadar bebeğin, annesi gözünün önünden kaybolduğunda, yok olduğunu düşünerek kendisini parçalarcasına bu olayı protesto etmesi olağandır. Fakat bebek, obje ve kişi devamlığını kazandığı andan itibaren, bulunduğu yerden öteki yerlerde de hayatın devam ettiğini algılayabilir, “Annem gitse de geri gelir” diyebilir.” formunda açıkladı.
“Güvenli bağlanım, kıymetli bir rol oynar”
Öte yandan bebeklik devrinin toplumsal gelişim özellikleri irdelediğinde, devrin kıymetli kazanımlardan birinin, bebek ile anne ortasında gelişen inançlı bağlanım ilişkisi olduğu vurgulayan Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İhtimam, “Bebeğin kişi devamlılığı sorununu olumlu bir formda çözebilmesinde, inançlı bağlanım, kıymetli bir rol oynar. Bir başka deyişle, bilişsel açıdan gelişerek kişi devamlılığını kazanmış olan bebek, şayet o güne kadar annesini her gereksinim duyduğunda dengeli bir halde yanında bulmuş ise o vakit ona karşı inançlı bir bağlanım sağlamış olur. Bu sayede de bebeğin fikir sistemi “İnsanlar gözümün önünden kaybolduğunda yok olmuyorlar, artık bunu biliyorum. Annem de bugüne kadar her muhtaçlık duyduğumda benim yanımda olduğuna nazaran, annem artık gitse de geri gelir ve benim gereksinimlerimi karşılar…” biçiminde bir niyet sistemine dönüşür.” diye konuştu.
“Bebek, annesinin farklı bir varlık olduğunu keşfetmeli”
Bebeklik periyodunun benlik gelişimi olarak tanımlayabileceğimiz kesiminin da tekrar bebeğin ayrılıklara vereceği reaksiyonlar olduğuna işaret eden Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İhtimam, “Bebek, 1,5-2 yaşına kadar, davranışları ile bu davranışların sonuçları ortasındaki münasebetleri keşfetmekle meşguldür. Örneğin, bir objeyi yakalamak için ne kadar uzanması gerektiğini, yemek tabağını masanın kenarından aşağı ittiğinde neler olabileceğini, ellerinin bedeninin bir kesimi olduğunu, ancak karyola parmaklığının bedeninin bir modülü olmadığını öğrenir.” dedi. Tıpkı karyola parmaklığının bedeninin bir modülü olmadığını öğrenmesi üzere, bebeğin, bu müddet zarfında annesinin de başka bir varlık olduğunu anlaması gerektiğini belirten Prof. Dr. İtina, şimdi bunun farkına varamayan bebeğin, annesi gözünün önünden kaybolduğunda, hem “Giden geri gelmez” fikri hem daha annesiyle olan evvelki tecrübeleri çerçevesinde reaksiyon verdiğini anlattı. Bebeğe, “Annem esasen bugüne kadar hiçbir vakit muhtaçlık duyduğumda benim yanımda olmadı ki” fikri yerleşmişse buna bir de “annesinin kendisinden başka olmaması gerektiği, onun bir modülü olduğu”na olan inancı da eklendiğinde, ortaya çıkan durumun içinden çıkılmaz bir hal aldığına dikkati çekti. Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İtina “Kişi devamlılığı”nı kazanan bebeğin, annesinin kendisinden farklı bir varlık olduğunu anlaması ve en kıymetlisi de annesiyle kurmuş olduğu bağına itimat geliştirmiş olmasının ehemmiyetini vurguladı. Lakin bu halde bebeğin, annesinden ayrıldığında sükunetini koruyabildiğini, “Bir işi olduğu için gitti lakin gitse de geri gelir, o beni bırakmaz, bugüne kadar da daima bu türlü olmadı mı?……”şeklinde fikirler geliştirir, tıpkı yerde olmasa da onun döneceğini hissedebilir. Bu inanç ilgisi, bireyin tüm hayatını etkileyecek çok değerli bir süreçtir.” dedi.
“Bebek, yetişkin bakış açısıyla yargılanmamalı”
Prof. Dr. İtina, bebeğin 2 yaşına kadar bu reaksiyonları vermesinin olağan olduğunu asıl sorunun, iki yaşını geçtiği halde bu reaksiyonları vermeye devam etmesi olduğu tespitinde bulundu. “Şu hiçbir vakit unutulmamalıdır ki, bebek bir yandan kişi devamlılığını kazanırken bir yandan da annesiyle kurduğu alakayı test edebilmek için birtakım teşebbüslerde bulunur. Yetişkinlerin bunları anlaması çok kolay değildir. Kendi içinde farklı kurallar ve bakış açıları içerir. Onun için hiçbir vakit bir bebek, yetişkin bakış açısı temel alınarak yargılanmamalı, bebeğin verebileceği çok doğal reaksiyonlar, “çok huzursuz bir bebek” ya da “huysuz” halinde etiketlenmemeli.” tavsiyelerinde bulundu. Bir bebeğin yaşadığı bir olaya rastgele bir biçimde reaksiyon vermesinin, kendisine nazaran bir mana söz ettiğini lisana getirerek, bunun yetişkinlerin niyet sistemine uymaması, bu türlü bir reaksiyonun anlamsız olduğu manasına gelmediğini söyledi. Bebek için bir manası olan bu yansıların, yetişkinler tarafından anlaşılmaya ve anlamlandırılmaya çalışılması gerektiğini söz etti.
“Anneciğim sen gidince bir daha dönmeyeceğini düşünüyorum ve çok korkuyorum”
Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İtina, bebek davranışlarına örnekler vererek annelere tekliflerde bulundu. “İki yaşına geldiği halde, bir bebek, annesi işe gittiğinde huzursuzluk yaratıyor ve anne geri döndüğünde de ona nefes aldırmayacak ölçüde teğe bir ilgi talep edecek davranışlarda bulunuyor ise, bunun onun “Anneciğim sen gidince bir daha dönmeyeceğini düşünüyorum ve çok korkuyorum…” bildirisini veriş formu olduğu düşünülmeli. Bu noktada bebek ile anne ortasında bugüne kadar kurulan münasebetin niteliğinde sorun olduğunun, gelişmesi gereken itimat alakasının oluşmadığı anlaşılır.” diye konuştu.
“Anne, dengeli reaksiyonlar vermeli”
Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İhtimam, bunun tahlili için öncelikle, anne-bebek etkileşiminde “yeniden yapılandırılma” çalışmalarının başlatılmasını önerdi. Annenin dengeli ve kelamında duran bir profil çizmesi gerektiğini savunan Prof. Dr. Dilek Şirvanlı İtina kelamlarına şu biçimde devam etti. “İlişkinin inanç temeline oturtulması, annenin, bebeğin gereksinimlerine vaktinde ve dengeli reaksiyonlar vermeye başlaması, işten dönüş saatlerinin aşikâr bir tertipte olmasına dikkat edilmesi, dışarı çıkarken bu ayrılışın kaçarak, çocuğu aldatarak değil, ona açıklama yaparak gerçekleştirilmesi, geri dönüldüğünde de “İşte bak sana söylemiştim şu kadar saat gideceğim sonra döneceğim ve bak döndüm…” halinde “sözünde duran bir anne” olunduğunun bebeğe hissettirilmesi gerekir. Bebeklerin kollarında yetişkinler üzere bir saat olmayabilir ya da onlar, bir yetişkin kadar, yapılan açıklamaları anlamıyor görünebilirler. Fakat şu hiçbir vakit unutulmamalı ki, onların da kendi başlarında bir saat var ve bu saat, etrafında yaşanan olaylar muhakkak bir nizamda işlediği şartlarda, çok da dakik bir saattir. Her akşam 6’da işten dönen bir annenin, bebeğini kapıda onu beklerken bulması ve 5.30’dan itibaren onu her gün beklediğini öğrenmesi, şaşırtan değildir. Ayrıyeten, o sizi anlamadığını düşündüğünüz bebekler, aslında sizi ziyadesiyle anlamakta. Yalnızca onların manaya formu, yetişkinlerden farklı, kendi süzgecine sahip bir fikir sistemidir.”
Hibya Haber Ajansı