Ani ve beklenmedik kilo kayıpları çoğu zaman sağlıksız beslenmeden kaynaklanır. Özellikle hastalık durumunda yetersiz beslenme bu duruma neden olur. Uluslararası bir araştırmaya göre, dünyadaki hastanelerdeki hastaların yüzde 50’sine kadarı iyi beslenmiyor veya yetersiz beslenme riski altında. Bu, ihtiyaç duydukları besinlere yeterli miktarda sahip olmadıkları anlamına gelir. Yetersiz beslenme çok uzun sürerse, beklenmedik ve ani kilo kaybı da dahil olmak üzere sağlık üzerinde zararlı bir etkiye sahiptir.
İleri yaştakiler ise ilaçlar ve doğal iştahsızlık nedeniyle daha fazla kilo kaybı riski altındadır. Ani kilo kayıplarını en iyi önleme protein, yağ ve karbonhidratları yeterince birleştiren dengeli bir diyet izlemektir.
Birçok farklı sağlık sorunu beklenmedik ve ani kilo kayıplarını beraberinde getirebilir. İşte en yaygın olanları.
Kas kaybı (Sarkopeni)
Kas kaybı 40’lı yaşlarda başlama ve 75 yaşından sonra daha hızlı ilerleme eğilimindedir. Çoğu kişide 30 yaşından sonra orta derecede kas kütlesi kaybı yaşanır ve bu yaşla birlikte katlanarak artar. Hormonal değişiklikler vücudun yıllar içinde kas kütlesini nasıl geliştirdiğini ve biriktiğini etkilese de, sarkopeni vakalarının çoğu kötü beslenmenin yanı sıra hareketsizlik ile de ilgilidir.
Kas kaybını önlemenin ve tedavi etmenin en iyi yollarından biri daha fazla protein, kalsiyum ve D vitamini tüketmektir. İleri yaştaki yetişkinler genellikle aynı kas kütlesini korumak için daha fazla proteine ihtiyaç duyarlar, çünkü vücut protein işlemedeki verimliliğini kaybeder. Et gibi asit üreten gıdalar bakımından zengin, meyve ve sebze bakımından düşük diyet türlerinin de kas kütlesi üzerinde yıkıcı etkileri vardır. Günlük olarak egzersiz yapmak da kas kütlesini ve gücünü geliştirmeye yardımcı olur.
Kanser
Lösemi, akciğer, pankreas, meme ve kolon kanseri de dahil olmak üzere çeşitli kanser türleri açıklanamayan ve ani kilo kaybına neden olur. Kanser hastalıklarında kilo vermenin birçok nedeni vardır. Bazı kanserler daha fazla kalori yakan dinlenme metabolizmasının hızlanmasına neden olurken, diğerleri kilo kaybına yol açan enflamatuar proteinler üretebilir veya vücuttaki konumları nedeniyle kilo kaybına neden olabilir. Örneğin, bazı pankreas kanserleri midenin boşaldığı yerlerde gelişir ve daha hızlı tokluk hissine neden olur. Ve bazı özofagus kanserleri yutma güçlüğüne neden olarak yemek yemeyi kısıtlar ve bu da kilo kaybına yol açar.
Kilonuzun yüzde 10’undan fazla açıklanamayan kilo kaybı görürseniz, tam bir kontrol için mutlaka bir uzmana başvurun. Radyasyon ve kemoterapi gibi kanser tedavileri de iştah kaybı, mide bulantısı, kusma ve ağız ülseri gibi yan etkilere neden olarak yemek yemeyi engelleyebilir.
Hipertiroidi
Açıklanamayan kilo kaybı graves hastalığı (zehirli guatr) gibi tiroid hastalığının bir işareti olabilir. Bui tiroid bezinin aşırı tiroid hormonu salgılayarak neden olduğu otoimmün bir sağlık sorunudur. Kilo kaybına genellikle kalp çarpıntısı, saç dökülmesi ve uykusuzluk gibi belirtiler eşlik eder.
Tiroid bezinin aşırı aktif olduğu durum olan hipertiroidi basit bir kan testi ile tespit edilebilir. İyi haber, tüm bu durumların tedavi edilebilmesidir. Hipertiroidin nedeni ne olursa olsun, belirtileri tersine çevirmeye yardımcı olabilecek tedaviler vardır.
HIV ve AIDS
AIDS olarak da bilinen edinilmiş immün yetmezlik sendromu, insan immün yetmezlik virüsünün (HIV) neden olduğu kronik, hayatı tehdit eden bir hastalıktır. HIV vücudun besin emilimini engelleyebilir, yetersiz beslenmeye ve iştahsızlıklara yol açabilir.
HIV ve AIDS, iştah azalması veya yemek yemenin acı verici bir süreç haline gelmesi nedeniyle kilo kaybına neden olan enfeksiyon riskini de artırabilir. HIV veya AIDS için kesin bir tedavi yoktur ancak, hastalığın ilerlemesini önemli ölçüde yavaşlatabilecek, enfeksiyon riskini azaltabilecek ve HIV/ AIDS’li kişinin nispeten sağlıklı bir yaşam sürmesini sağlayacak ilaçlar mevcuttur.
Peptik ülser
Peptik ülserler, midenin iç zarında ve ince bağırsağın üst kısmında gelişen açık yaralardır. Peptik ülserlerin ana belirtisi mide ağrısı olduğundan, bunlar genellikle iştah kaybına neden olur.
Peptik ülserlerin tokluk hissi vermesi de yaşanabilir. Yaşam tarzı değişiklikleri, çeşitli ilaçlarla birlikte bu hastalığı ve eşlik eden kilo kaybını tedavi etmenin en iyi yoludur.
Depresyon
Depresyon farklı şekillerde kendini gösterebilir ve kilo kaybı da bunlardan biridir. Depresyonun birçok yan etkisinden biri, kişide doğal olarak kilo kaybına neden olabilen iştahsızlıktır. Depresyonun tek bir nedeni yoktur ancak birçok durumda ilaçla tedavi edilebilir. Ancak bazı antidepresanlar kilo kaybına neden olabilir.
Kalp yetmezliği
Kalp yetmezliği, kalp kaslarının vücuda yeterli kan ve oksijen pompalayamadığında ortaya çıkar. Bu hastalığın önemli bir göstergesi, 6 ay içinde normal kilonun en az yüzde 7.5’ini oluşturan hızlı ve açıklanamayan kilo kaybıdır.
Tip 2 diyabet genellikle kilo alımı veya obezite ile ilişkilidir, ancak şaşırtıcı bir şekilde kilo kaybı da bu hastalığın bir belirtisi olabilir. Vücut normalde insülin kullanmadığında, glikoz yakıt görevi görmek için kan dolaşımına geçmez. İnsülin eksikliği olduğunda, vücut enerji kazanmak için yağ ve kas yakmaya başlar ve toplam vücut ağırlığının düşmesine neden olur.
Diyabet basit bir kan testi ile teşhis edilebilir. Herhangi bir endişeniz varsa mutlaka bir uzmana danışın.
Çölyak hastalığı
Çölyak hastalığı, ince bağırsağa zarar veren glütene kronik maruziyet nedeniyle ağırlaşan otoimmün bir hastalıktır. Glüten buğday ve diğer tahıllarda bulunan bir proteindir. Çölyak hastalığı, besinlerin emilimini ve uzun vadede kalorilerin emilimini durduran bağırsak duvarını yok eder ve bu da kilo kaybına yol açar.
Parazitler
Tenya ve kurt gibi parazitler, kontamine yiyecekleri veya su tükettikten sonra vücuda girebilir. Parazitler vücuttaki besinleri emmede ve üremede aktiftir. Bu iştah ve kilo kaybına neden olur. Parazitlerin varlıklarını ortaya çıkarmaları haftalar, aylar ve hatta yıllar alabilir. Vücutta çoğaldıklarında bulantı, kusma, ishal ve kilo kaybı artar.
Demans
Alzheimer hastalığı veya diğer demans türlerine sahip kişiler sık sık kilo kaybı yaşar, çünkü beslenme ihtiyaçlarını karşılayamazlar. Bunun dışında diğer faktörler de buna katkıda bulunur.
Demanslı insanlar sosyal olarak izole olurlar veya düzenli olarak yemek yemeyi unuturlar. Beyindeki nöronların bozulması tat ve koku duyusunu zayıflatır ve yiyecekleri daha az iştah açıcı hale getirir. Önemli kilo kaybı olan yaşlı yetişkinlerin demans geliştirme riskleri artar.
Crohn hastalığı
Yetersiz beslenme ve kilo kaybı genellikle sindirim sisteminin iltihaplı bir hastalığı olan Crohn hastalığına eşlik eder. Çölyak hastalığında olduğu gibi vücut besinleri düzgün bir şekilde ememez ve hastalar daha az yemeye başlar.
Ek olarak Crohn hastalığı ağız ve mide de dahil olmak üzere tüm vücutta yaralara neden olabilir. Bu, yemek yemeyi acı verici hale getirir ve daha sonra yiyeceklerden nefret etmeye yol açar.
Romatoid artrit
Romatoid artrit (RA) eklemleri ağrılı, sert ve şişmiş hale getiren kronik bir hastalıktır ve beklenmedik kilo kaybına da neden olur. Hastalık iltihaplıdır, bu da sitokin adı verilen bir grup proteinin vücutta aşırı üretilmesine ve bazal metabolizma hızında bir artışa yol açar. Vücut daha fazla kalori ve yağ yakar ve hastalar istemeden kilo kaybeder.
Lupus
RA gibi lupus da otoimmün bir hastalıktır, ancak böbrek hasarından sindirim sistemi bozukluklarına ve cilt sorunlarına kadar tüm vücudu etkiler. Etkilenen o kadar çok organ sistemi vardır ki, hastalar kaçınılmaz olarak kilo kaybı yaşar.
Lupus mide reflüsüne de neden olabilir ve bu da bazı hastaların yemekten kaçınmasına neden olur. Mide krampları ve ishal de dahil olmak üzere sıklıkla lupusa eşlik eden sindirim sistemi bozuklukları ve hastalığın tedavisinde kullanılan ilaçlar da kilo kaybına yol açabilir.
Çinko eksikliği
Vücudun en iyi şekilde çalışması için çinko da dahil olmak üzere birçok vitamin ve minerale ihtiyacı vardır. Çinko eksikliği iştah ve kilo kaybına neden olabilir.
Çinko eksikliği ağızda kalıcı olarak kötü bir tat verir, bu da iştahı bastırır ve kilo kaybına neden olur. İyi çinko kaynakları arasında kırmızı et, tavuk, hindi, baklagiller ve kuru yemişler bulunur. Çinko eksikliği, hipertansiyon için reçete edilen antibiyotikler ve diüretikler de dahil olmak üzere bazı ilaçların alınmasından da kaynaklanabilir.
Sjögren sendromu
Sjögren sendromunun en yaygın 2 belirtisi göz kuruluğu ve ağız kuruluğudur. Tükürük bezleri yok olur ve insanlar yemek yemekte ve yutmakta zorlanır.
İyi ağız hijyenine rağmen, bu hastalığı yaşayan insanlar ağız sorunlarına sahip olabilir ve hatta dişlerini kaybedebilir. Bu da yemek yemeyi engelleyerek kilo kaybına neden olabilir.